Innovatieve ophoogtechnieken

De Deelexpeditie Innovatieve Ophoogtechnieken verdiept zich in de vraag hoe het handelingsperspectief van innovatieve en veelal levensduurverlengende funderingstechnieken verder ontwikkeld kan worden. Het was een initiatief van het Nationaal Kennisprogramma Bodemdaling (NKB). In de deelexpeditie namen gemeenten, waterschap, provincie, omgevingsdiensten, Rijk, bedrijven en het Platform Slappe Bodem deel.

In 2018 heeft de deelexpeditie een juridische verkenning voor schuimglas uitgevoerd en een overzichtstabel opgesteld van innovatieve technieken. Het jaar 2019 stond in het teken van een juridische analyse van de techniek ‘grondstabilisatie’ en een nadere uitwerking van een filtersysteem om snel geschikte technieken te kunnen selecteren. Ook is aan de slag gegaan met de vraag: welke belemmeringen worden ervaren om nu al bodemdalingsbestendig te werken? In de factsheet die naar aanleiding van dit alles is opgesteld vind je facts over techniek, juridische facts, FAQ’s met antwoorden, kennisvragen, bronnen en informatie betrokken partijen.

Deze deelexpeditie werd mogelijk gemaakt dankzij de Regio Deal Bodemdaling Groene Hart.

Bodemdaling richt in gemeenten op een slappe bodem grote schade aan. Wegen verzakken, rioleringen, leidingen en kabels breken. De verzakte gedeelten kunnen weer worden opgehoogd met bijvoorbeeld zand. Maar door het gewicht van dat zand verzakt de boel opnieuw en is er weer werk aan de winkel. Zo ontstaat een cyclisch probleem dat gemeenten op een slappe bodem tweemaal zoveel kost aan onderhoud als gemeenten op een stevige bodem. Door innovatieve, lichtere, ophoogtechnieken toe te passen kunnen kosten worden gedrukt. Bovendien hebben inwoners en bedrijven minder vaak last van openliggende straten, omleidingen en ander ongemak.

Om erachter te komen welke innovatieve, lichtere, materialen het meest geschikt zijn voor innovatieve ophoogtechnieken is er in Kamerik een proefvak ingericht. In dit proefvak worden verschillende materialen en technieken getest. Leider van de Deelexpeditie Innovatieve Ophoogtechnieken Arend van Woerden vertelt in deze video welke materialen en technieken er worden getest en wat het onderzoek moet gaan opleveren.

De Gemeenten Woerden en Alphen aan den Rijn zijn met extra middelen van Groene Hart Werkt een eerste proef gestart met de toepassing van Mycobase (ophoogmateriaal van o.a. vezelgewassen) van Mycelco. Dit materiaal is voor het eerst toegepast in de buurt van de Kanis, gemeente Woerden. Vervolgens vindt voor het komende halve jaar monitoring plaatst om inzichten te verschaffen hoe een dergelijk materiaal zich gedraagt als ophoogmateriaal op en onder grondwaterniveau. Ingenieursadviesbureau Sweco verzorgt de monitoring en zal een rapportage opleveren over de werking van het materiaal. Mycobase is een materiaal dat bestaat uit natuurlijke materialen zoals hout, riet, lisdodde, bermgras, etc. Dit materiaal wordt door middel van een schimmel (als natuurlijke composiet) tot één geheel gevormd. Het is een volledig biologisch materiaal en geschikt voor volledig hergebruik. Het is van zichzelf water- en vlamwerend, zonder gebruik van toeslagstoffen en/of   chemicaliën. De grondstoffen bestaan met name uit organische materialen, waaronder bijvoorbeeld de lisdodde die juist hier als teelt in gebieden die vernat worden ook een businesscase zou kunnen opleveren. De productie vraagt op zich weinig energie, de meeste energie (en Co2/ emissies) zit in ondersteunende processen zoals transport en machinerieën (o.a. mengmachines). Het is in elke gewenste vorm denkbaar te produceren en er zijn vele variaties met elk specifiek eigenschappen mogelijk. De grondstoffen komen uit lokale en regionale bronnen en hoeven dus ook niet geïmporteerd te worden. Het is absoluut niet toxisch, ook niet bij brand dus er ontstaan ook geen giftige gassen.

De Deelexpeditie Innovatieve Ophoogtechnieken heeft onder andere een heel handig overzicht van levensduurverlengende technieken opgeleverd. Deze technieken, die aanvankelijk duurder zijn, leveren door hun lange levensduur kostenbesparingen voor gemeenten op. Het overzicht is weergeven in Excelformaat en bevat informatie die hoofzakelijk van belang is voor projectleiders bij gemeentelijke organisaties en omgevingsdiensten. Hierbij is aandacht geschonken aan materiaaleigenschappen, aanlegaspecten, onderhoud, duurzaamheid, milieutechnische aandachtspunten, leveranciers, kosten en onderzoeksvragen. Het overzicht is tot stand gekomen door middel van bureauonderzoek en verschillende werksessies met experts op het gebied van techniek, wegenbouw, mobiliteit, duurzaamheid en geotechniek.

Bovendien is met de Deelexpeditie Innovatieve ophoogtechnieken een netwerk gerealiseerd waarin de technieken en het juridisch kader centraal staan. In 2020 is de deelexpeditie overgegaan in een Kennismakelaarschap dat in 2021 is afgerond.

Glasschuim wordt steeds vaker toegepast in de bouw. Glasschuim bestaat uit brokken opgeschuimd gerecyled glas en is licht en sterk met thermisch isolerende eigenschappen. Het neemt nauwelijks water op en is niet vochtgevoelig, terwijl een laag glasschuim goed waterdoorlatend is.

Eigenschappen schuimglas

De luchtbellen in glasschuim maken het enerzijds tot een licht materiaal en anderzijds tot een thermisch isolerend materiaal. Door de gesloten structuur van de poriën neemt het vrijwel geen water op. Er kan alleen onder water enige wateropname plaatsvinden door krimpscheurtjes aan de buitenzijde van de brokken. Doordat glasschuim bestaat uit brokken kan (hemel)water er gemakkelijk doorheen spoelen. Dit gaat door de 20 tot 25 % open ruimte tussen de brokken Ook is glasschuim goed te verdichten voor een hoge drukbelasting, voor bijvoorbeeld funderingen in woningbouw en wegenbouw.

Op 28 maart 2023 organiseerde het Kenniscentrum Bodemdaling en Funderingen een sessie over het aanpassen van de Regeling bodemkwaliteit (Rbk) ten gunste van het toepassen van schuimglas als ophoogmateriaal. De staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat heeft besloten dat de Regeling bodemkwaliteit (Rbk) zal worden aangepast om de toepassing van schuimglas in Nederland mogelijk te maken. Daarmee geeft zij gehoor aan een oproep die het Platform Slappe Bodem in 2020 heeft gedaan.  Doel van de sessie (op verzoek van IenW) is om input te leveren uit de praktijk waarmee het ministerie de Regeling Bodemkwaliteit op een goede manier met draaglak in de praktijk kan aanpassen. (ten gunste van schuimglas

Binnen het project Uitbreiding Monitoring Proefvakken worden in 7 verschillende gemeenten 12 proefvakken gemaakt. Ieder proefvak wordt aangelegd tijdens de uitvoering van een standaard reconstructieproject met lichtgewichtophoogmaterialen. Voorbeelden van toegepaste lichtgewicht ophoogmaterialen zijn schuimglas, wilgentenen, EPS (piepschuim) en lavastenen. In alle proefvakken worden verschillende meetinstrumenten gebruikt om de zetting en de gedraging van het lichtgewicht ophoogmateriaal te monitoren. Hiermee ontstaat een stevige wetenschappelijke basis voor de toepassing van lichtgewicht ophoogtechnieken en krijgen we data waarmee de bestaande zettingsmodellen nauwkeuriger kunnen worden gemaakt. Gemeenten kunnen daarmee straks beter gefundeerd keuzes maken voor innovatieve ophoogtechnieken. Met als uiteindelijk resultaat het maken van een verzorgde openbare ruimte met minder (kosten van) beheer en onderhoud.